عماد مطالبی _کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری ، دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان، پژوهشگر برتر سال 98 ویژگی های منحصر به فرد محیط زیست در کشور بویژه خط سبز جنوب دریای کاسپین در بین زیستگاههای مختلف طبیعی و کارکردهای مختلف آنها برای جوامع بومی به منظور کنترل آبهای زیرزمینی، تعدیل شرایط اقلیمی، تامین معیشت جوامع محلی از طریق فعالیت های صیادی، دامداری و کشاورزی، ، طبیعت گردی و سایر کارکردهای ملموس و غیرملموس دیگر وجود اقلیم طبیعی و زیست بوم و لزوم توجه به مدیریت محیط زیست و روشهای متکی بر مشارکت و مسولیت پدیری را برای انسانها به امری ضروری بدل ساخته است. کم توجهی به وضعیت زیست بوم ها و محیط زیست کشور در روند توسعه، پایدار و ارزشمند را با چالش های جدی مواجه ساخته است و اثرات این روند تخریبی بر زندگی انسانها و تنوع زیستی، مدیریت محیط زیست را بر آن داشته تا با تدابیر بازدارنده و یا کاربرد شیوه های جدید مدیریتی در دستیابی به توسعه پایدار، نسبت به حفاظت و احیا، اقدام کنند. در این بین »رویکرد مشارکتی « یک راهبرد برای جلب جوامع محلی و بومی به عنوان مدیریت یکپارچه محیط زیست ( منابع آب، زمین و معیشت) است و مدیریت زیست بوم های طبیعی بر اساس آن حفظ محیط زیست را با به رسمیت شناختن بهره برداریهاى معقول اقتصادى ، در نظر گرفتن نقش انسان و به ویژه جوامع محلى به عنوان بخشى از زیست بوم و همچنین در نظر گرفتن ارتباط بین اجزاء مختلف زیست بوم عملى می سازد. بدیهى است که در وظیفه یک سازمان مستقل نیست و تداوم ارتباط بین انسان بااین رویکرد، سبب حفظ محیط زیست می گزدد صرفا به همراه طبیعت و همچنین همگرایى توان و عزم جوامع انسانى و مراجع دولتى و غیردولتى زمینه مناسبى را براى حفاظت از محیط زیست و تحقق توسعه پایدار در یک کلام پایداری محیطی را که تصویر یک هدف خوب در مدیریت محیط زیست است فراهم مى‌آورد. یکی از مسایل مربوط به نقش جوامع محلی در مدیریت محیط زیست بویژه با رویکرد مشارکتی، آن است که سعی شود جوامع محلی در فرآیند تصمیم گیری ها و تصمیم سازی ها و درنهایت در عمل و اجرا سهیم باشند که به آن مدیریت مشارکتی گویند. که یک نگاه کارکردی و اجزایی دارد و در تقابل اجزا و کارکرد به گونه ایی رقم می خورد که در راستای یک ساختار گام بر می دارند و در آن سعی می شود جوامع محلی روز به روز به پویایی و پایداری برسند به عبارتی دیگر یکی از روشهای جلب جوامع محلی در مدیریت محیط زیست، از واکنش پذیری و تک عاملی (دولت محور) به سمت بازدارندگی و مشارکت تغییر نگاه داشته باشیم.مدیریت مشارکتی مجموعه ایی از دستورالعمل ها و پروتکل ها است که موجب درک عوامل و شرایطی می شود که افزایش روابط و همکاری بین نهادها و بخش های مختلف برای تبادل اطلاعات و دانش را درپی دارد و درنهایت، بر توانمندسازی جوامع محلی در راستای رفتارهای مدنی افراد و حمایت های اجتماعی به سلامت اجتماعی و افزایش تاب آوری در مقابله با معضلات زیست محیطی و ملاحظات آن اثر بخش می باشد.باید گفت مدیریت محیط زیست با رویکرد مشارکتی و به کارگیری جوامع محلی متضمن پایداری محیطی است. روش های جلب مشارکت جوامع محلی در مدیریت محیط زیست : 1- توانمند سازی توانمندسازی فرآیندافزایش ظرفیت افراد و گروهها برای انجام انتخاب ها، دگرگونی انتخاب هایشان در برابر کنشها و برآیندهای مطلوب است. هدف اصلی توانمند سازی پیشرفت و تعالی جوامع محلی که از شاخص های توسعه پایدار در مدیریت محیط زیست است می توان از شاخص اصلی توانمند سازی به مهارت اشاره کرد که به دنبال آن افزایش شناخت، قابلیت اعتماد،افزایش حق انتخاب، و افزایش قدرت کنترل بر عوامل تهدیدزای محیطی را در بر دارد و سبب عدالت محوری و توسعه انسانی می شود. 2- تلاش و همدلی در تمامی سطوح به منظور سهیم داشتن و جلب جوامع بومی این امر امکانپذیر است و با شناخت و مدیریت چالش ها و تهدیدات و با مشارکت سایر ذینفعان ملی، استانی و جوامع محلی، امری دور از دسترس نیست. در سایه این تلاش و همدلی تیم های اجرایی متشکل از سازمان ها و مراجع ذی ربط و بخش خصوصی و شرکتهای فنی و مهندسی همکار، مردم محلی و بومی از نتایج این روش هدفمند است . 3- استقرار الگوی جدید و جامع نگر پیاده سازی یک الگوی بطور جامع که بتواند مشارکت جوامع بومی و محلی را به عنوان جامع مسوول و مشارکت پذیر فراهم سازد. باید در استقرار با توجه به ظرفیت های واقعی کشور صورت گیرد یکی از اصلی ترین اقدامات در استقرار و در نتیجه جلب جوامع محلی در این الگوی جامع، مستندسازی مناسب و انتقال دستاوردها و تجربیات به مخاطبان اجرایی است. 4- برون سپاری وظایف مدیریت محیط زیست و همسویی مشارکتی و مردم نهاد درمقررات و سیاست گذاری در برون سپاری که یکی از روشهای جلب جوامع محلی با ارتقای شاخص کیفی پهنه های زیستی در زون های بازسازی،‌احیا و تخریب شده،‌مدیریت زیست بومی ،‌پایش عرصه ها و مدل بهره مندی خردمندانه از این مناطق رویکرد مشارکتی مدیریت محیط زیست را افزایش می دهیم. 5- اصلاح ساختار اداری با رویکرد مدیریت مشارکتی توجه و برنامه ریزی و اصلاح ساختار اداری دستگاه متولی محیط زیست کشور است رویکرد برنامه محور شدن فعالیت‌ها، حذف فعالیت‌های موازی، روان‌سازی و شفافیت امور و مشورت حداکثری با نخبگان و بومی‌سازی دستورالعمل‌های مشارکت ذینفعان در قالب برنامه‌های مشارکت مردمی و مدیرت مشارکتی ۶- راه‌اندازی سامانه‌های اطلاعاتی و ارتباطی مردمی استفاده از بسترهای ICT و IT و هوشمند سازی در پیوند جوامع محلی و بومی با نگاه مشارکت مردمی پیوند معناداری دارد راه اندازی سامانه اظلاعات در استفاده و کارایی داده ها بسیار موثر می باشد سامانه بانک اطلاعات تصرفات اراضی (سباتا)، سامانه صدور مجوز شکار و صید کشور، سامانه بازدید از مناطق تحت مدیریت کشور، سامانه بانک های اطلاعاتی محیط طبیعی و تنوع زیستی کشور(سبامت) ، سامانه بانک اطلاعات حریق مناطق تحت مدیریت، سامانه بانک اطلاعات غارهای کشور، سامانه بانک اطلاعات خسکسالی مناطق و سامانه پایش ملی غاز پیشانی سفید کوچک در ایران و همچنین یکی از بسترهای مهم ارتباطی با استفاده از فناوری سامانه ارتباط مردمی فوریتهای زیست محیطی 1540 می باشد.